سید محمد باقرآبادی/ حسابدار رسمی و علی صلاحی نژاد/ معاون مالی- اداری بیمه ملت و عضو انجمن حرفه ای صنعت بیمه
میزان شفافیت صورتهای مالی شرکتهای بیمهای موضوعی است که طی سالهای اخیر بسیار بیشتر از قبل مورد توجه قرار گرفته است. این موضوع همواره محل بحث بین شرکتهای بیمهای، نهاد ناظر و سرمایهگذاران بوده که ناشی از نبود زبان مشترک و شفافیت در اندازهگیری و سنجش داراییها و بدهیهای شرکتهای بیمه است. در این بین استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی تلاش کرده تا با ایجاد رویههای مشترک بین تمامی شرکتها (از طریق الزامات شناخت و اندازهگیری)، موجبات ارتقای شفافیت صورتهای مالی را فراهم کنند. پذیرش و اجرای این استانداردها تاکنون در بیش از 130 کشور نشاندهنده مقبولیت آن در دنیا است که با توجه به آمادگی ایران و بهخصوص شرکتهای بیمهای برای ورود به بازارهای جهانی، پیادهسازی و اجرای این استانداردها برای شرکتهای بیمه ضروری مینماید. برخلاف استانداردهای محلی و جاری که بیشتر درگیر جزئیات و قواعد اجرایی و تفاسیر متعدد هستند، استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی بر اهداف و اصول استوار هستند و تلاش میکنند در راستای ایجاد شفافیت بیشتر شرکت ها، داراییها و بدهیهای خود را به ارزشهای منصفانه ثبت و گزارش کنند. ارزش منصفانه را میتوان شالوده و زیر بنای این استانداردها در نظر گرفت.
در بیانیه 157 هیات استانداردهای حسابداری مالی با نام «اندازهگیری ارزش منصفانه» تعریف جامعی از ارزش منصفانه ارائه شده است اما به تعبیر ساده، ارزش منصفانه، قیمتی است که در آن فروشنده مطلع و آگاه، حاضر به فروش و خریدار مطلع و آگاه حاضر به خرید است. هیات استانداردهای حسابداری بینالمللی در استاندارد بینالمللی گزارشگری مالی شماره 4 با عنوان قراردادهای بیمهای تلاش کرده است با ارائه راهنماییهای لازم شرکتهای بیمهای را در راستای پیادهسازی این استانداردها یاری کند. عوامل متعددی در پیادهسازی موفق استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی نقش دارند، اما آنچه که باعث شده نگارنده با لفظ انقلاب، از اجرایِ این استانداردها در شرکتهای بیمه ایرانی یاد کند، نبود مکانیزم مدون و منسجم تشخیص ارزش منصفانه در این شرکتها است. با پیادهسازی این استانداردها شرکتهای بیمه باید داراییها و بدهیهای خود (کهمهمترین بخش آن ذخایر فنی بیمه ای است) را به ارزشهای منصفانه گزارش کنند، اما با توجه به نبود بازاری قابل اتکا برای محاسبه ارزشهای منصفانه به نظر میرسد پیادهسازی آن در شرکتهای بیمه امکانپذیر نباشد یا حداقل با چالشهای اساسی روبهرو باشد.
هیات تدوین استانداردهای بینالمللی پروژه شرکتهای بیمهای در استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی را به دو بخش تقسیم کرده است. در مارس 2004 فاز اول یعنی استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی شماره 4 با عنوان قراردادهای بیمه ای منتشر شد. این استاندارد تغییرات متعددی را در زمینه حسابداری قراردادهای بیمه ای و افزایش الزامات افشای مرتبط با جریانات نقدی آتی و ارائه افشائیات مرتبط با ریسکها ایجاد کرد. در فاز اول بهطور کلی تعریف بیمه و فعالیتهای بیمهای ارائه شده است. نکته کلیدی توجه به این مطلب است که این استاندارد بهعنوان زیربنای فاز دوم پروژه استاندارد حسابداری قراردادهای بیمهای است. گزارشگری بدهی ها به ارزشهای منصفانه برای شرکتهای بیمه ای اصلیترین چالش در پذیرش و اجرای استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی در فاز دوم استاندارد قراردادهای بیمهای است و در این زمینه در صورت نداشتن نقشه راه و تامین زیرساختهای لازم قطعا صنعت بیمه با چالشهای دشواری روبهرو خواهد شد.