به نقل از روزنامه شرق مورخ 27 اسفند 1398 

غلامحسین دوانی

عضو جامعه حسابداران  رسمی ایران

شیوع اپیدمی « Coronavirus-COVID-19 در دوماه گذشته  جهان را تحت تاثیر قرارداده و بازارهای مالی در سراسر جهان را به لرزه درآورده بطوریکه شاخص  S&P 500 هفته گذشته تجربه بزرگترین افت روزانه خود را در تاریخ همچون زلزله تجربه کرد  ، زلزله ای به مراتب گسترده تر از  زلزله سال 2008 روی داد. این ویروس نمونه بارز خطرات در حال ظهوری  است که بیل گیتس هم بدرستی چند سال پیش برآن تاکید نموده بود. پیش بینی برخی از آنها بسیار دشوار است و قضاوت بر تأثیر نهایی آنها سخت و دشوار است . اما این دشواری حقیقت را پوشش نمی دهد که« COVID-19 » خطری آشکار و بسیار مخربی  را  نه تنها برای سلامتی و رفاه عمومی مردم ، بلکه برای اقتصاد جهانی و فروپاشی برخی بنگاه های مالی و حتی دولت های  مقهور  این اپیدمی ویرانگر. بنگاه های اقتصادی  سراسر جهان اگر چه نه زود ولی این خطر را درک نموده اند  زیرا جنس این خطر از جنس خطرات مالی نیست که کارگزاران ریاضی و مدل سازی پورتفولیو از پس آن برآیند.

این حادثه و سایر تاثیرات کروناویروس که میتواند تداوم بنگاه های اقتصادی را مورد تهدید قرار دهد باعث شده موضوع حسابرسی سال جاری بنگاه های مالی و اقتصادی اهمیت دوصد جندانی بخود گیرد. لذا حسابرسان باید در سال جاری به خطرات حسابرسی افزایش یافته، توجه خاص مبذول دارند.

. در این میان با در نطر داشتن ماهیت این خطر در تاثیر گزاری بر بازارهای مالی ، نقش حسابرسان با توجه  به مهارت ها و موقعیت های منحصر به فرد حسابرسان خارجی و حسابرسان داخلی می تواند ارزشمند باشد. برخی اقدامات کلیدی وجود دارد که در درجه اول مدیریت و حسابرسان داخلی  باید از قبل در حمایت از سازمان های خود شروع کنند.آنها باید بلافاصله طیف گسترده ای از خطرات فوری را درک و ارزیابی کنند. مدیریت مسئولیت مدیریت خطرات را بر عهده داردلذا  باید تلاشهای گسترده ای برای شناسایی همه خطرات احتمالی ، ارزیابی تأثیر احتمالی آنها بر تداوم فعالیت بنگاه داشته باشند.حسلبرسی داخلی  یک برنامه  است که به صورت عینی خطرات را برطرف می کند. آنها از طریق مکالمات با مدیریت و مشارکت در انواع فعالیتها ، می توانند ارزیابی کنند که آیا مدیریت طیف وسیعی از خطرات - مستقیم و غیرمستقیم - و دامنه اقدامات برای مدیریت این تأثیرات احتمالی به ویژه در باره زنجیره تامین کالا درمورد عرضه کنندگان کالاها و ایفای تعهدات طرف های شرکت را  شناسایی کرده که احتمالا ممکنست تداوم فعالیت شرکت را با خطر مواجه سازد/!

 محصول گزارش حسابرسی « اظهار نظر حسابرس » حتی در زمانی که اظهار نظر مقبول ارائه می نماید قطعی و یقینی نبوده و همراه با ریسک و خطر است.  زیرا حسابرس در بند دامنه رسیدگی تاکید دارد: « مسئولیت این مؤسسه، اظهارنظر نسبت به صورت های مالی یاد شده براساس حسابرسی انجام شده طبق استانداردهای حسابرسی است. استانداردهای مزبور ایجاب می‌کند این مؤسسه الزامات آیین رفتار حرفه‌ای را رعایت و حسابرسی را به گونه‌ای برنامه‌ریزی و اجرا کند که از نبود تحریف با اهمیت در صورت های مالی، اطمینان معقول کسب شود. حسابرسی شامل اجرای روش هایی برای کسب شواهد حسابرسی درباره مبالغ و دیگر اطلاعات افشا شده در صورت های مالی است. انتخاب روش های حسابرسی، به قضاوت حسابرس، از جمله ارزیابی خطرهای تحریف با اهمیت ناشی از تقلب یا اشتباه در صورت های مالی، بستگی دارد. برای ارزیابی این خطرها، کنترل های داخلی مربوط به تهیه و ارائه صورت های مالی به منظور طراحی روش های حسابرسی مناسب شرایط موجود، و نه به قصد اظهارنظر نسبت به اثربخشی کنترل های داخلی واحد تجاری، بررسی می‌شود. حسابرسی همچنین شامل ارزیابی مناسب بودن رویه‌های حسابداری استفاده شده و معقول بودن برآوردهای حسابداری انجام شده توسط هیأت مدیره و نیز ارزیابی کلیت ارائه صورت های مالی است»

از طرف دیگر  « مسئولیت تهیه صورتهای مالی طبق استانداردهای حسابداری، با هیأت مدیره شرکت است. این مسئولیت شامل طراحی، اعمال و حفظ کنترلهای داخلی مربوط به تهیه صورتهای مالی است به گونه ای که این صورتها ، عاری از تحریف با اهمیت ناشی از تقلب یا اشتباه باشد».

اما ریسک فعلی بسیار بیشتراز ریسک ذانی حسابرسی است . بطور مشخص  ارزیابی دارایی های مالی - با واکنش نشان دادن بازارهای مالی به نگرانی های مربوط به شیوع ویروس ، با ریسک مواجه شده بویژه آنکه مدت زمان وقوع این اختلال هنوز مشخص نیست ، اما حسابرسان و مدیریت ممکن است بخواهند پتانسیل اختلال را در نظر بگیرند. دارایی های مالی گزارش شده با ارزش منصفانه در ترازنامه نیز ممکن است منجر به ضررهای تحقق یافته و غیر واقعی شود. مدیریت و حسابرسان همچنین باید نسبت به برآوردهای مهم و پیش بینی جریان پول نقد مورد استفاده در اندازه گیری ارزش منصفانه ابزارهای مالی  قضاوت کنند.

مهمترین موضوعات مورد تاکید انجمن های حرفه ای حسابرسی  که در  شرایط فعلی  باید مد نظر حسابرسان کشور قرار گیرد عبارتند از :

1-    انبارگردانی کهدر شرایط موجود بدلیل قرنطینه کردن نواحی خاص و همنین سیوع بیماریعملا نه تنها در ایران بلکه در جهان با مشکل مواجه شده است . البته حسابرسان می توانند برای انبارگردانی بجای شمارش فیزیکی و نظارت حضوری از سایر روشهائی که استانداردهای حسابرسی مجاز شمرده استفاده نمایند ول بهر حال این یک موضوع کلیدی است. 

2-    ارزیابی موجودی کالا - زنجیره تأمین در شرایط فعلی مختل شده و سطح تولید ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد. اگر مشتری شما ظرفیت تولید بی کار یا کاهش یافته باشد ، ممکن است هزینه های سربار آنها به طور معمول به موجودی اختصاص نیابد. علاوه بر این ، موجودی که به دلیل محدودیت سفر قابل انتقال  نیست ، ممکن است برای اختلالات ارزیابی شود. سرانجام ، تغییرات قیمت و کاهش سطح تقاضا نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

3-    خطرات اعتباری و نقدینگی - مشتریان شما و مشتری مشتری شما  ممکن است  با مشکل مالی مواجه شوند و منجر به ریسک اعتباری اضافی ، بالاتر از حد معمول بدهی های بد و حتی اختلالات بالقوه و خاموش شود. جریان نقدی ناشی از عملیات نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد. فراموش نکنید که خطرات نقدینگی که اغلب توسط تحلیل گران مورد بررسی قرار می گیرند، باید افشا شود .بطور مثال در شرایط تحریمی انتقال و یا احراز واقعی تملک منابع درآمدی حاصل از صادرات که در خارج از ایران قراردارد ، باید اثبات شوند چه در غیر اینصورت ممکن است حداقل بخشی از این درآمدها مشابه برخی درآمدهای تعدادی شرکت های صادراتی مورد تعرض غیر « اعم از کارگزار صراف و یا دلالان دلواپس تحریم  » قرار گرفته باشد.

4-    کمک هزینه ارزیابی دارایی های معوق مالیاتی - اگر تخمین های درآمدهای شرکتهای تابعه خارجی تغییر کند ، ممکن است مدیریت مجبور باشد در برخی از راهبردهای مالیاتی خود تجدیدنظر کند یا ممکن است قادر به تحقق کل دارایی های معوق مالیاتی نباشد. این حوزه دیگری است که حسابرسان هنگام ارزیابی برآوردهای مهم باید با دقت در نظر بگیرند.

5-    ارزیابی سرقفلی شرکتهای تابعه در مناطق آسیب دیده جهان - درآمدها یا درآمد خالص شرکتهای تابعه در مناطقی که به شدت تحت تأثیر Coronavirus قرار دارند ممکن است آنها را تحت تأثیر شیوع آن ببینند. این ممکن است یک آزمایش اختلال حسن نیت ایجاد کند. ارزیابی مجدد ارزیابی ها و پیش بینی های حسابداری کلیدی ممکن است منجر به اختلال فوری سرقفلی شود. اگر مدیریت بر این باور باشد که شرایط در حال تحول منجر به بیش از یک واقعه تحریک آمیز در طول سال آینده می شود ، ممکن است نیاز باشدکه  سرقفلی بیش از یک بار در سال جاری ارزیابی و آزمایش شود. این موضوع در مورد سایر داراییهای نامشهود نیز به همین  اندازه صادق است.

6-     پوشش ریسک « Hedging »  ممکن است با سطوح بالاتر از حد انتظار پیش بینی شود که منجر به سطوح بالاتر ناکارآمدی پوشش ریسک  برای تشخیص درآمدها شود. مشتریان همچنین ممکن است احتمال وقوع یک معامله پیش بینی شده محافظت شده با عواقب فوری احتمالی سود را مجدداً تصور کنند. سرانجام ، مدیریت ممکن است دوباره به فکر استراتژی های محافظت از خود باشد.

7-    اندازه گیری و وضعیت تأمین اعتبار بازنشستگی و سایر برنامه های پس از بازنشستگی - بازده مورد انتظار دارایی های طرح و وضعیت بودجه برنامه ها ممکن است با توجه به عدم ثبات در بازارهای مالی مجدداً مورد بازبینی قرار گیرد.این مورد عملا در ایران وجودندارد.

8-    وقایع بعداز تاریخ ترازنامه  - اوضاع پیرامون شیوع Coronavirus روزانه و گاه حتی ساعتی در حال تحول است. حسابرسان باید اطمینان حاصل كنند كه بررسی و بررسی مجدد  صورتهای مالی سالانه و موقت تا زمانیکه گزارش جمع می شود ،  روی دادها و رویدادهای بعدی بطور مناسب افشا شده اند. اگر یک رویداد بعدی فقط اطلاعات اضافی را در مورد شرایط موجود در پایان دوره گزارش ارائه دهد ، حتی ممکن است نیاز به تعدیل در صورتهای مالی داشته باشد.

9-    افشای مناسب - رویدادهایی که به طور قابل توجهی روی کار و فعالیت مشتریان تأثیر می گذارد ممکن است نیاز به افشاگری هایی را هم در صورت های مالی و هم در خارج از صورت های مالی ، بخصوص در گزارشات سالانه و ادواری هیات مدیره را فراهم سازد.

10-                        مسائل حسابرسی بحرانی و ارتباط با کمیته های حسابرسی - تعدادی از برآوردها و مفروضات مهم حسابداری ممکن است تحت تأثیر شیوع« Coronavirus » قرار داشته باشد و آنها ممکن است به سطح موارد با اهمیت حسابرسی رسیده باشند که قاعدتا باید  در گزارش حسابرس منعکس شوند . در این صورت  ، حسابرسان باید با کمیته حسابرسی گفتگو کنند. شکی نیست که کمیته های حسابرسی در مورد آمادگی واحد مورد رسیدگی  برای بروز چنین بحرانی در هنگام توسعه ، پاسخ هائی را برایتان اماده کرده اند/!.

11-                        در حالی که شیوع« Coronavirus » خطرات حسابرسی راتشدید نموده است  ، حسابرسان باید با مشارکت با کمیته حسابرسی ، ارزش خود را به عنوان یک مشاور تجاری قابل اعتماد نشان دهند. به گزارش وال استریت ژورنال ، حسابرسان خارجی با مشتریانی که در کشورهایی تحت تأثیر تاج ویروس قرار دارند ، می توانند کارهای خود را دشوار یا حتی غیرممکن بدانند ، زیرا سفر به طور فزاینده ای مشکل ساز می شود.

12-                        از انجا که مهمترین دارائی های موسسات حسابرسی « ثروت انسانی یعنی کارکنان آن می باشند» ، هر یک از موسسه های حسابرسی موسوم به «Big Four » ، به دلیل نگرانی از سلامتی حسابرسان خود ، حداقل توصیه کرده اند که در صورت عدم لغو کامل آن ، سفر به سرزمین اصلی چین را ترک کنند. این توصییه علاوه بر رهنودها و دستورالعمل هائی است که توسط دولتها صادر می شود و همچنین هواپیمایی که پروازها را لغو می کنند. این بدان معنی است که در واقع رفتن به محل شرکت ها  برای انجام کارهای حسابرسی به یک گزاره دیسی تبدیل شده است. در حالی که بخش عمده ای از حسابرسی می تواند از راه دور انجام شود ، برخی دیگر  ، مانند شمارش موجودی عمومی ، به دلیل معیارهای حسابرسی خاص نیاز به حضور فیزیکی دارند. اما اگر سفر به مکان استقرار آن موجودی ها با محدودیت همراه باشد  ، این کار نمی تواند انجام شود ، به این معنی که گزارش حسابرسی « علیرغم استفاده از سایرروش ها در انبارگردانی  » جای تامل دارد . این امر باعث شده كه شركتها برای انجام خواسته حسابرسان راهی برای برآورده كردن الزامات بدون سفر به مناطق آسیب دیده ، در نظر بگیرند و یا گزارشات حسابرسی امسال با استفاده از سایر روش ها در مورد موجدی برداری پایان دورهصادر شود.سازمان بورس امریکا « بعنوان مرجع استاندارد گذار و مقام ناطر بازارسرمایه » در نظر دارد راهکار خاص نظیر راهکاری که بمناسبت  خاطر طوفان مایکل در سال 2018 صادر کرد،  انجام دهد.

13-                         مدیریت بنگاه ها به احتمال زیاد بحث در مورد خطرات مربوط به مسافرت شغلی ، ارزیابی قابلیت های کارمندان از راه دور را برای دوره های بالقوه طولانی شروع و  تعیین کرده است که آیا می توان عملیات حساس کسب و کار را به مکان های مختلف منتقل کرد ، با توجه به وقفه در زنجیره تأمین و اطمینان از ارتباط دو طرفه موثر با کارمندان . با این حال ، اینها فقط زیر مجموعه ای از تأثیرات احتمالی هستند. حسابرسی داخلی در چنین شرایطی وظیفه دارد  عملکرد  مدیریت را در باره  اختلالات احتمالی در سرویسهای ذخیره داده های خارج از کشور ، چگونگی شیوع این بیماری را که  بر رفتارهای خرید مشتری تأثیرگذار است و همچنین  توانایی یا اختلال در ارائه خدمات فنی به مشتریان را ارزیابی نماید تا بتواند رهنمودهای لازم به مدیریت در باره خلاصی از این مخمصه ارائه دهد.بسیاری شرکتهای فن آوری و خدماتی منجمله موسسات حسابرسی  امریکای شمالی ارجاع کار به کارکنان را از طریق دور کاری با نطارت خاص« کنترل  IP رایانه کارکنان  » انجام می دهند بطوریکه امکان دوزو کلک برای کارکنان از یرای از زیر کاردر رفتن عملا وجودندارد .

نقش حسابرسان داخلی در بحران اخیر:

1-    حسابرسی داخلی وظیفه دارد به سازمان خود در مورد فکر کردن فراتر از خطرات فوری مشاوره داده و در مورد هشدار این خطرات ناشی از«  COVID-19 » همچون رادار عمل نماید . بطور مشخص در مواقع بحرانی  تهدیدات سایبری و خطر تخریب شهرت شرکت دوچندان میشود . بولتن انجمن حسابرسان داخلی « IIA» در مورد« COVID-19 «، که به تازگی منتشر شده است ، خاطرنشان ساخته  حتی در حالیکه سازمانها در مراحل اول تعیین اثرات احتمالی «کورونا- ویروس» در عملکرد خود قرار دارند ، یک خطر جانبی نیز در حال ظهور است - مهندسی اجتماعی در میان بحران.» . در ادامه این بولتن ، حملات فیشینگ به عنوان راهنمایی در مورد ویروس توصیف شده است.به همین ترتیب ، وجهه شرکت می تواند تحت تأثیر نحوه واکنش آن قرار گیرد. اخیراً یک دانشگاه بزرگ بخاطر پست اینستاگرام خود که « زنوفوبی یا تعصب علیه افراد سایر کشورها »  را واکنش های «عادی»  نسبت به نگرانی فزاینده درباره گسترش« COVID-19 »ذکر کرده بود ، مورد انتقاد قرار گرفت.

2-    حسابرسان داخلی باید به سازمان خود در مورد فکر کردن در مورد پیامدهای بلند مدت این بحران مشاوره بدهند زیرا  تأثیر« COVID-19» بر روی عملکرد بنگاه و و کل اقتصاد به طور بالقوه ممکن است برای ماهها یا حتی سالها ادامه داشته باشد. سازمان ها باید بررسی اینکه  چگونه یک اختلال گسترده می تواند بر زنجیره های تأمین ، بهره وری ، پیش بینی رشد تجارت ، جریان پول ، انتظارات سود و موارد دیگر تأثیر بگذارد را بصورت عاجل در دستورروز خودقراردهند.

3-    سازمان ها همچنین باید برنامه های خودرا در باره  چگونگی مدیریت گزینه های مختلف پس از همه گیر شدن این ویروس ، مانند سرعت زیاد تولید برای پاسخ به تقاضای تأخیر ، تدوین نمایند . مشخص است مشاغلی که برای اولین بار پس از یک فاجعه طبیعی افتتاح می شوند ، غالباً مشاغلی هستند که در دراز مدت به بهترین وجه خدمات مالی خود را صادر می کنند.

4-    به نظارت و به روز کردن تفکر و یافته های خویش  ادامه دهید. خطرات در حال ظهور ، به لحاظ ماهیت ، غیرقابل پیش بینی هستند. مدیریت و حسابرسی داخلی باید بطور مداوم آنچه را که در داخل و خارج از سازمان اتفاق می افتد نظارت و در ایجاد تفییرات چابک عمل کنند . حسابرسی داخلی برای کمک به مدیریت در برقراری این ارتباط از موقعیت مناسبی برخوردار است.

5-    هر یک از موارد یاد شده فوق متاثر  از یک مفهوم مرکزی است که به سادگی و فصاحت توسط مدیر اجرایی بلند مدت حسابرسی (CAE) بیان میشود. این مفهوم صراحت دارد که «بزرگترین کمک حسابرسی داخلی صرف سؤال «چگونه می توانیم کمک کنیم؟» می شود. این کمک حسابرسی داخلی می تواند به اشکال مختلفی صورت گیرد بطوریکه  حسابرسی داخلی عینیت ، چشم انداز ، روند و موقعیت منحصر به فرد را در یک سازمان به ارمغان می آورد. برای اینکه شما بعنوان حسابرس داخلی بتوانید مؤثر و قابل اعتماد باشید ، نخست  باید وظیفه اصلی و اهداف سازمان خودرا شناخته  تا خطراتی که این وظایف و اهداف را تهدید می کند را  پیش بینی و درک نمائید بنابراین درک مفهومی استراتژی و عملیات سازمان برای دیدن کامل چشم انداز ریسک ضروری است.در حال حاضر که بحران یکباره دهان باز کرده همه در صدد یافتن راهکاری برای مدیریت ریسک در مورد بیماری همه گیر مانند« COVID-19 » هستند و بنظر می رسد هیچ گونه سوالی یا تردیدی توسط CAE در مورد ایفای نقش های فعال و پرمحتوا در برنامه ها و اقدامات سازمان آنها صورت نگرفته است . به طوریکه هیئت مدیره شرکت ها نگران توانایی سازمانهای خود در شناسایی موفقیت آمیز خطرات غیرمستقیم و غیرعادی هستند.

6-     حسابرسی داخلی باید این اطمینان را به مدیریت در  شرکتهای موفقی که فرهنگ سازمانی آنها همکاری در سراسر سازمان را برای توسعه برنامه های تجاری سازگار با اختلالات بازار مانند اپیدمی

7-    « COVID-19 » ترغیب می کند، ارائه نماید.

8-     برخی ممکن است سقوط در بازارها ، پوشش خبری مداوم و وسواس رسانه های اجتماعی با «COVID-19 » را یک واکنش بیش از حد بدانند. اما حتی اگر اپیدمی موجود باشد و تأثیرات اقتصادی موقتی و خفیف باشد ، این شیوع فرصتی را برای بررسی توانمندی های شرکت ها  ، تقویت برنامه های آنها  برای مدیریت هرگونه بحران مهم ، و موقعیت حسابرسی داخلی به عنوان یک شریک و مشاور قابل اعتماد فراهم می کند.

7- اپیدمی کورون ویروس در حال گسترش  است ، تمرکز شدید موضوعی که غالباً از آن غافل می شود سازمانها - تداوم تجارت و فاجعه آمادگی عدم قطعیت در مورد دامنه و مدت زمان همه گیر فعلی در حال حاضر اثر می گذارد – سازمانها باید  ارزیابی مجدد سفرهای الزامی و راهکارهای جایگزینی آنرا باپتانسیل تأثیرگذاری بر زنجیره های تأمین ، بهره‌وری ، و روابط با اشخاص ثالث « طرف های تجاری» را در دستورروز قرار دهند مدیران  حسابرسی داخلی باید برای بررسی و توصیه لازم جهت  به روزرسانی های همه گیر ، آمادگی فاجعه ، وبرنامه های ادامه کارحتی در حالیکه سازمانها در اولین مراحل تعیین تأثیرات احتمالی تاج خروجی در عملکرد خود قرار دارند ، را مرتبا روزآمد نمایند.

9-    مهندسی اجتماعی در شرایط بحرانی ، ریسک فرعی در حال ظهور است. مجرمان سایبری از نگرانی فزاینده نسبت به اپیدمی ویروس کرونا استفاده کرده و با ارسال  ویروس کشنده ایمیل های بدافزار بصورت راهنمایی درباره ویروس وپیوست های نامه الکترونیکی که حاوی اطلاعاتی برای محافظت در برابر انتشار ویروس است، بدافزارهایخاصی را در شبکه فن آوری شرکت ها جاسازی می نمایند.  سازمان ها باید ساختارهای  خود را از طریق پروتکل ها و شیوه های دفاع در برابر مهندسی اجتماعی مانند فیشینگ ، بهانه و طعمه بهبود بخشند.

10-                        حسابرسان داخلی باید اطمینان کسب نماند که سازمان متبوع انها در شرایط تداوم بحران  چقدر قادر به انجام نسخه های دستی از فعالیت های خودکار مهم اقتصادی است؟ و ایا فرم ها و دفترچه راهنما برای این شرایط موجود است و ایا کارکنان اموزش لازم و خاص برای انجام کارهای خود با این فرم ها و دفترجه های راهنما  را دارند؟

9- در صورت ایجاد هرگونه محدودیت در دسترسی به  عدم دسترسی به اینترنت یا تلفن همراه ، کدام  موانع یا محدودیت برای اهداف تجاری سازمان فراهم خواد شد ؟

10-آیا کارکنان شرکت آموزش لازم دیده اند که در صورت بروز یک فاجعه طبیعی چه کاری باید انجام دهند

11- آیا مرکز داده های شازمان «Cloud »  قادر به اجرای "چراغ روشن" در صورتیکه هیچیک از کارکنان قادر به حضور قیزیکی برای طولانی مدت نباشند ، است ؟

12- چه فرایندها یا فعالیتهای مهم برای مشاغل قابل انتقال به یک مکان جایگزین قابل نطارت  وجوددارد ؟ پیامدهای مبتنی بر زمان یا مدت ای انتقال بررسی شده است ؟

13-شیوه ها ، خط مشی ها و آموزش سازمان شما برای مقابله با مهندسی اجتماعی  تهدیدات اجتماعی چیست؟ و چگونه عمل خواهند کرد.آیا این شیوه نامه ها به کارکنان  ابلاغ  و اجباری شده است؟ . آیا کلیه سطوح کارمندان  شرکت در مورد تهدید مهندسی اجتماعی توجیه شده اند؟

14-  کدام سیستم ها و فرایندها به ویژه در مهندسی اجتماعی آسیب پذیر هستند؟ کدام فرایندهای اصلی تجارت ممکن است تحت تأثیر قرار بگیرند؟

15-آیا برنامه ای برای حسابرسی مناطق آسیب پذیر خاص سازمان خود،  نظیر تغییر ساعات کار و یا تغییر نوبت های کاری « مشابه طرح های اقماری کاری در پروژ های نفت و پتروشیمی در جنوب کشور»  در مهندسی اجتماعی دارید؟

16- بخش فناوری اطلاعات سازمان چه آزمایشاتی را در رابطه با زمینه های آسیب پذیری خاص مهندسی اجتماعی انجام می دهد؟

منابع :

​1- In the Face of the Coronavirus, Internal Auditors Must Do More Than Don Mask published by: InternalAuditor(IIA)

2- -Coronavirus Could Impact External Audits published by- NSSCPA Journal

به نقل از روزنامه شرق، سه‌شنبه 27 اسفند 1398